In 2010 zijn we naar Katowice,  Krakau en Auschwitz geweest

 

 

Deze reis hebben we gemaakt met als hoofddoel een bezoek te brengen aan het kamp Auschwitz.

Uiteraard hebben we ook ruim de tijd genomen om de prachtige stad Krakau te bewonderen. Ons appartement was in Katowice, vandaar dat de reis deze titel heeft gekregen.

 

Krakau

Ontstond ruim 1000 jaar geleden rond de heuvel Wawel toen bezetters er een klein dorp stichtten als strategische defensieplaats. Al snel was de stad heel succesvol en voortvarend en in 1038 werd Krakau uitgeroepen tot officiële hoofdstad van Polen. De stad kende een donkere periode toen de Tartaren in de eerste helft van de 13de eeuw met twee invasies grote stadsdelen met de grond gelijk maakten. Daarna kwam de heropbouw langzaam maar zeker op gang. Hierbij werd veel belang gehecht aan het imposante van de architectuur. Zo kreeg Krakau het in die tijd grootste plein van Europa. Tot op vandaag zijn meer dan 8000 historische gebouwen bewaard gebleven.

 

Oude koninklijke hoofdstad van Polen

Meer dan vijf eeuwen was Krakau de koninklijke hoofdstad van Polen. Vandaag is dat niet langer het geval, maar de stad ademt nog steeds een statige en elegante sfeer uit. Krakau wordt beschouwd als een van de belangrijkste, zoniet de belangrijkste toeristische trekpleister van het land. Dat dankt de stad aan zijn architecturele en culturele rijkdom die meer dan indrukwekkend is.

Het oude stadscentrum is een opeenstapeling van historische gebouwen, kerken en herenhuizen. De oudste kerk van de stad dateert nog uit de 10de eeuw. In veel van die gebouwen zijn vandaag ofwel musea ondergebracht, ofwel winkels of restaurants en bars. Het oude stadsgedeelte is de plaats waar zowel inwoners van Krakau als toeristen graag en vaak vertoeven. Maar ook daarbuiten heeft Krakau heel wat te bieden. Zo kunt u heerlijk wandelen in de groene gordel rondom het centrum van de stad. Op uw weg ontmoet u trouwens indrukwekkende historische bouwwerken die een bezoekje zeker waard zijn.

Verder zijn er over de hele stad tal van kunstgalerijen en exposities te bezoeken en is Krakau een uitstekende plaats om ontspannend te winkelen. Het fijne aan Krakau is dat het centrum van de stad vrij compact is, waardoor u makkelijk alle bezienswaardigheden te voet kunt bezoeken.

’s Avonds kun je prima vertoeven in een van de vele gezellige bars en cafés die de beste bieren  serveren. Ook wordt er tot in de vroege uurtjes gedanst in een van de vele, vaak in kelders gesitueerde clubs. Als u nog niet overtuigd bent, dan zult u dit misschien wel zijn als u weet dat Krakau door het Unesco

 

Barbakan

Deze indrukwekkende stadspoort bevindt zich net buiten het oude stadscentrum en dateert uit de jaren 1300. Het is een van de mooiste historische overblijfselen van het oude Europa. De poort moest elke dreiging van invallers in de kiem smoren, wat zich onder andere uit in de ruim drie meter dikke muren. Het bouwwerk bevat zeven uitkijktorens en meer dan 130 schietgaten. Waar vroeger een 30-meter diepe vestingsgracht rondom het gebouw lag, bevindt zich vandaag het Planty park. Vandaag behoort de poort tot een van de belangrijkste historische bezienswaardigheden van de stad en tijdens de zomer worden er af en toe concerten of theatervoorstellingen georganiseerd.

Florianuspoort

De Florianuspoort tegenover de Barbakan is een van de mooiste gotische torens in Krakau. De Florianuspoort werd in de 14de eeuw gebouwd in opdracht van prins Leszek Czarny. De toren maakte deel uit van het versterkingssysteem van de stad, dat in 1473 reeds uit 17 torens bestond. De poorttoren is 33,5 meter groot. De poort is de enige van de 8 poorten die in de 19de eeuw niet vernietigd werd.

Op de zuidelijk kant zie je een bas-reliëf van Sint-Florianus. De stenen vogelop de noordelijke zijde is gebaseerd op een ontwerp van de bekende Poolse schilder Jan Matejko en werd in 1882 toegevoegd. De Florianuspoort duidt ook het begin aan van de koninklijke route, die je langs de mooiste kerken, monumenten en andere bezienswaardigheden van Krakau leidt.

Wawelkathedraal

De Wawelkathedraal naast het Wawelpaleis is een van de belangrijkste kerken van Polen. De kerk heeft een geschiedenis van meer dan 1000 jaar. Alle Poolse monarchen werden er gekroond. de meeste leden van de Poolse koninklijke familie liggen er begraven, naast nationale helden, dichters, heiligen en bisschoppen.  De kerk herbergt talloze schatten, van renaissancistische over barokke en classicistische tot moderne kunstwerken. Het centrale deel van het schip wordt ingenomen door het Mausoleum van Stanislav, de patroonheilige van Krakau.  18 kapellen vol kunstschatten omringen de kathedraal. De bekendste zijn de renaissancistische Sigismundkapel met zijn gouden koepel en de barokke Vasakapel uit zwarte marmer.

Mariakerk

De Kerk van de Heilige Maagd Maria is een van de beroemdste kerken van Polen, vooral bij de inwoners zelf. Het gebouw bevindt zich aan het oude stadsplein en de huidige constructie dateert uit de 16de eeuw. In de 13de eeuw werd er een Romaanse kerk gebouwd, die later werd vervangen door een Gotische. Eeuwenlang was dit een van de belangrijkste kerken van Krakau en omstreken.
Binnenin kun je indrukwekkende collecties gotische, renaissance en barokkunst bekijken, waaronder het beroemde houten altaar van Wit Stowsz uit de 15de eeuw. Verder zijn er ook prachtige muurschilderingen van Jan Matejko te zien, die dateren uit het einde van de 19de eeuw toen de kerk gerenoveerd werd.  Opvallend zijn de twee torens, waarvan de hoogste 81 meter is en waaruit elk uur de klanken van het Heinal of Krakau’s stadslied klinken. Als je het lied hoort, dan zul je merken dat het telkens halverwege abrupt wordt onderbroken. Volgens de legende zou een trompetspeler ooit door de Tartaarse invallers met een keelschot zijn vermoord, vandaar de verwijzing naar het plotse zwijgen van de trompet in het lied.

 

Rynek Glówny

Het oude stadsplein is een van de grootste en mooiste historische pleinen van Europa. Krakau werd onder meer bekend dankzij dit prachtige plein, dat als sinds 1257 op deze locatie gesitueerd is. Het plein heeft een vierkante vorm van 200 meter op 200. Er bevinden zich tal van restaurants en bars rondom het plein en het aantal historische gebouwen in de buurt is eindeloos. Onder ander de Heilige Maagd Maria-kerk, de Lakenhallen en de Sint-Adelbertkerk bevinden zich op dit plein.  Al eeuwen is dit plein het kloppende hart van de stad en er worden tal van festivals, concerten, markten en andere evenementen georganiseerd. De inwoners van Krakau ontmoeten elkaar ook regelmatig aan de voet van het monument van de dichter Adam Mickiewicz. Voor wie van hieruit de stad verkent is het leuk om weten dat er paardenkoetsen en elektrische wagentjes zijn, die je onder audiobegeleiding doorheen de stad leiden.

 

Raadhuistoren

Als je voor deze 70 meter hoge toren staat waan je je een beetje in Pisa. Inderdaad, ook hier helt de toren een beetje, zij het slechts 55 cm. Ditmaal niet een gevolg van verkeerde constructie of berekening, maar wel van een felle wind in het begin van de 18e eeuw. Ondanks zijn scheve stand staat de toren trotsheid uit en is zelfs een van de best gekende bezienswaardigheden in Krakau. Het stadhuis dat er vroeger bijhoorde bestaat echter niet meer en is enkel nog terug te vinden op oude schilderijen en gravures. Vanop de toren heb je een schitterend panoramisch zicht over de stad, maar je moet er wel 100 smalle en steile treden voor over hebben.

 

Wawelpaleis

Op de Wawelheuvel bevindt zich het indrukwekkende Wawelpaleis waar meer dan 500 jaar lang de Poolse koningen hun residentie hadden. Het paleis werd in de 16de eeuw gebouwd in opdracht van koning Sigismund en heel wat buitenlandse kunstenaars werden uitgenodigd om het paleis op te vrolijken. Zo zijn Italiaanse renaissancekenmerken er duidelijk in terug te vinden.  Het paleis is zo goed als intact gebleven en vandaag kun je nog steeds zien hoe koningen er eeuwen geleden leefden. Het gebouw staat vol prachtige en unieke schilderijen, decoraties en meubelen. Naast het Koninklijk Paleis kun jeop de Wawelheuvel ook de belangrijkste kathedraal van Polen, de Wawelkathedraal, bezoeken. Het bouwwerk dateert uit 1364 en is dagelijks toegankelijk voor het publiek.

 

Waweldraak

De Waweldraak, in het Pools Smok Wawelski, is een belangrijke figuur in de Poolse folklore. De draak leefde in een grot onder de Wawelheuvel op de oevers van de Wisla. Voor die grot staat een standbeeld van de draak, ontworpen door Bronislaw Chromy. Om de 5 minuten ‘spuwt’ de draak vuur.
Volgens de legende leefde de draak reeds tijdens het bewind van koning Krakus, de stichter van de stad. De inwoners konden de draak enkel en alleen tot bedaren brengen door iedere maand een jong meisje aan hem te offeren. De dapperste ridders van de koning waren al door de draak verslagen.
De koning schreef toen een wedstrijd uit: wie de draak kon verslaan, mocht zijn dochter Wanda huwen. Op een dag nam een arme schoenmakersleerling, Skuba Dratewka, de uitdaging aan. Hij vulde een lam met zwavel en legde dit voor de drakengrot neer. De draak at het lam en werd al zeer snel dorstig. Na de halve rivier Vistula te hebben leeggedronken, ontplofte hij. Dratewka en Wanda trouwden en leefden nog lang en gelukkig.

 

We hebben een hele dag uitgetrokken om een bezoek te brengen aan het kamp Auschwitz/ Birkenau, Het heeft enorm veel indruk op ons allen gemaakt.  Hieronder een beschrijving.

 

Auschwitz

Op 60 km ten westen van Krakau, in het stadje Auschwitz (Pools: Oswiecim) ligt de stille getuige van een pijnlijk verleden: het vernietigings- en concentratiekamp Auschwitz. Tijdens de Tweede Wereldoorlog kwamen hier naar schatting tenminste 1,1 miljoen mensen, waarvan 90 % joden, om het leven. Zowel Auschwitz I, het oorspronkelijke concentratiekamp, als Auschwitz II, het vernietigingskamp, kan men vandaag bezichtigen. Beide kampen behoren tot de Werelderfgoedlijst. Auschwitz I werd in mei 1940 in gebruik genomen. Omdat het kamp al snel te klein werd, bouwden de Nazi’s ongeveer 3 kilometer verderop een tweede kamp, Auschwitz II (kamp Birkenau). Wanneer je Auschwitz I betreedt, merk je boven de ingang de cynische spreuk “Arbeit macht Frei” (Werken maakt vrij), die er al sedert Wereldoorlog II hangt. De barakken waar tijdens de oorlogsjaren tientallen mensen opeengepakt wachtten op een bevrijding die er pas in 1945 kwam, liggen er nu vredig bij. In het Staatsmuseum liggen stapels kleren, brillen, schoenen, koffers en zelfs haren van de gevangenen. De gruwel die zich hier meer dan 60 jaar geleden heeft afgespeeld, wordt pas bij het bekijken van dit alles pijnlijk realistisch. In Auschwitz II moet je beslist een van de uitkijktorens beklimmen. Zo krijg je een duidelijk zicht op de immense oppervlakte van het kamp, nl. 175 hectare. Ondermeer Anne Frank verbleef een tijdje in kamp Birkenau, vooraleer ze overgebracht werd naar Bergen-Belsen, waar ze stierf. Een bezoek aan Auschwitz is een harde confrontatie met een stukje geschiedenis dat te wreed voor woorden is.

Auschwitz/Birkenau, het grootste concentratie en vernietigingskamp van nazi Duitsland was gesitueerd bij de Poolse provincieplaats Oświęcim in Galacia. Auschwitz werd gebouwd op bevel van Reichsführer SS Heinrich Himmler op 27 april 1940. De eerste dertig identificatienummers werden uitgereikt aan Duitse criminelen, die vanuit concentratiekamp Sachsenhausen, door kampcommandant Höss werden overgeplaatst. Bruno Brodniewitsch, die het registratienummer 1 kreeg toegewezen werd aangesteld als Lagerälteste - kampoudste.
       Het eerste transport met Poolse politieke gevangenen kwam reeds op 14 juni 1940 aan. Auschwitz I was voornamelijk bedoeld voor politieke gevangenen van Poolse en Duitse afkomst. Dit gedeelte van het Auschwitz complex had een aantal permanente gebouwen. Het werd het moederkamp genoemd. Auschwitz I bood nooit onderdak aan grote aantallen Joodse gevangenen. In Oktober 1941 werd het kamp uitgebreid met een groot aantal houten barakken. Dit deel van het kamp werd bekend als Auschwitz II, beter bekend als Auschwitz-Birkenau, het beruchte vernietigingskamp.

De spoorlijn en het perron waar de slachtoffers uit moesten stappen is in het midden van de foto te zien. De barakken voor vrouwen
stonden links en de barakken voor mannen stonden rechts van de spoorlijn. Achter de barakken voor mannen, tegen het bos aan, waren de barakken waar de Roma en Sinti in ondergebracht waren. De vijf crematoria waren te vinden aan de rand van het bos en het pad daarheen liep links van de spoorlijn.    Birkenau was net buiten het dorp Brzezinka gelegen. De nazi's noemden het kamp Birkenau vanwege het feit dat het midden in een berkenbos lag. Auschwitz II was een enorm complex bestaande uit houten barakken die in eerste instantie waren gebouwd om 52 paarden onder te brengen. Maar door de efficiënte manier waarop de nazi's de barakken indeelden en plaatsen toewezen, werden achthonderd personen, mannen, vrouwen en kinderen in de barakken geplaatst. Dat betekende dat zes, acht en soms meer mensen een plank moesten delen om te slapen.

       Dit kamp was in eerste instantie bedoeld voor Russische krijgsgevangenen, maar deze overleden bijna altijd direct na aankomst vanwege de slechte omstandigheden in het kamp. Een groot aantal werd overigens ook in koelen bloede vermoord door de nazi's. Na maart 1942 ontwikkelde de SS een enorm vernietigingscomplex in Auschwitz II/Birkenau, compleet met de later zo beruchte Badeanstalten - douchegelegenheid. In werkelijkheid was deze douchegelegenheid niets anders dan een gecamoufleerde gaskamer, waar de slachtoffers door middel van korrels Zyklon B de dood in werden gedreven. Zyklon B was een gifgas, dat door de SS werd gebruikt om op grote schaal mensen te kunnen vergassen in de gaskamers van de vernietigingskampen. Het gas, gemaakt van cyanide kristallen was oorspronkelijk gemaakt als een ongediertebestrijdingsmiddel. Leichenkeller - lijkenkelders werden gebruikt om de lichamen van de slachtoffers te herbergen en Einäscherungsöfen - ovens werden gebruikt om de lichamen uiteindelijk te verbranden. Dit alles werd tot stand gebracht vanwege de wens van één man Hitler, die een oplossing voor het Jodenvraagstuk wilde. Een oplossing voor het Jodenvraagstuk dat in de ogen van Hitler alleen kon bestaan uit het vermoorden van het Europese Jodendom.

 

       Direct na aankomst werden de Joodse gevangenen onderworpen aan de zg Selektion - selectieprocedure. Mannen en vrouwen die in staat waren te werken werden doorgestuurd naar het werkkamp, terwijl de zieken, kinderen en hun moeders direct werden doorgestuurd naar de gaskamers. Ook de dwangarbeiders werden regelmatig onderworpen aan de Selektion om de door ziekte en honger getroffen dwangarbeiders er tussen uit te halen. Sommige gevangenen werden geselecteerd voor medische experimenten zoals experimenten met sterilisatie, waarbij gezocht werd naar een snelle, effectieve, maar vooral goedkope methode om mensen op grote schaal te kunnen steriliseren. Tweelingen werden geselecteerd, veelal vermoord om autopsie te kunnen plegen op de lichamen met als doel methoden te ontwikkelen om het Arische ras te verbeteren. De beruchte kamparts Joseph Mengele voerde de experimenten uit en stond ook aan het hoofd van de Selektion. Het eerste transport van Joodse gevangenen arriveerde op 17 juli 1942 vanuit het Nederlandse Durchgangslager Westerbork. De efficiënte uitvoering van de selectieprocedure en de daaropvolgende vernietiging van de hulpeloze en uitgeputte slachtoffers viel onder het toezicht en verantwoording van Joseph Mengele. 

       Het totaal aantal omgekomen Joden in Auschwitz-Birkenau zal wel nooit helemaal duidelijk wor- den, want velen werden niet geregistreerd. Schattingen lopen uiteen van 1.000.000 tot 2.500.000 omgekomen Joden in Auschwitz-Birkenau. Algemeen wordt aangenomen, dat 2.500.000 dichter bij de waarheid ligt. Ook honderdduizenden Roma werden in Birkenau vermoord en onbekend is hoeveel Russische krijgsgevangenen in Birkenau om het leven zijn gebracht. Bij hun aankomst ontdekte het Rode Leger dat de vernietigingscentra waren vernietigd. De nazi's hadden de vier gaskamers en de ovens met dynamiet opgeblazen. Tot op de dag van vandaag restten ons alleen nog de ruïnes van deze verschrikkelijke plaats. Ondanks dat is het bewijsmateriaal van de wandaden die de nazi's in Auschwitz pleegden overweldigend, wat sommige revisionisten in hun pogingen deze wandaden te verdoezelen, ook mogen beweren.

• Muziek in het kamp
  Hoe luguber het ook klinkt, in vrijwel alle concentratie- en vernietigingskampen speelde muziek een bijzondere, maar toch overwegend macabere (griezelige) rol.
  Er werden vrolijke marsen gespeeld terwijl de afgebeulde gevangenen, hun uitgeputte of al dode kameraden tussen zich in, stram langs het kamporkest marcheerden.
  Maar ook was er bijvoorbeeld de ‘begeleidingsmuziek’ tijdens de tocht naar de galg of bij het uitdelen van lijfstraffen.
  Op zondagen werd vaak opgetreden (op de appelplaats of in de woonblokken) voor zowel de gevangenen als de kampleiding.
  Vele kampen hadden ook hun eigen ‘huislied’.
  In opdracht van de SS ontstond in december 1940 in het bij het Poolse stadje Oświeçim gelegen kampcomplex van Auschwitz het eerste uit gevangenen samengestelde ‘orkest’.

Het Auschwitz-orkest speelt in 1940 in Oswiecim.

De leden van een orkest hadden het belangrijke voordeel dat zij eigenlijk vrij waren gesteld van zwaar werk. Ze waren vaak beter gehuisvest en kregen beter te eten dan de overige gevangenen.
Maar vooral konden zij daardoor voorlopig de gevreesde selecties ontlopen. Musiceren betekende overléven.

 

• De waarheid verduisteren 
• Toen de Nazi's eenmaal zagen dat ze de oorlog zouden gaan verliezen, probeerden ze voor de buitenwereld te verbergen wat er precies gebeurd was in de concentratiekampen.
  Toen de Russen in januari 1945 Auschwitz naderden, begonnen de Nazi's documenten te verbranden, gaskamers en crematoria (verbrandingsovens) op te blazen, en ander bewijsmateriaal te vernietigen.
  De opmars van de Russen verliep echter zó snel, dat ze niet alles konden uitwissen.
  Toen het Russische leger Auschwitz bevrijdde, troffen ze 7600 gevangenen aan die de verschrikkingen van het kamp hadden overleefd.
  Toen kwam de waarheid van de gaskamers aan het licht.
  Overal lagen stapels lijken en half verbrande documenten waar de gruwelijkheden in stonden.
  De wereld luisterde vol ongeloof en verbijstering naar de verhalen van de overlevenden.

 

 

Het basiskamp: Auschwitz I
Dit kamp bestond uit het oorspronkelijke, aangepaste en vergrote kazernecomplex. Er moesten 20.000 gevangenen in ondergebracht kunnen worden. Ook de kampleiding was er gehuisvest. In de eerste plaats was het een kamp voor politieke gevangenen en criminelen, naar het model van de kampen zoals die sinds 1933 in Duitsland bestonden. Vanaf september 1941 werden er ook Russische krijgsgevangenen in ondergebracht en ten slotte grote aantallen joden. In het kamp werden ook medische experimenten uitgevoerd, op mensen, alsof het proefdieren waren.

Het kamp Birkenau: Auschwitz II
Het basiskamp werd in 1941 uitgebreid met de bouw van Auschwitz II, ofwel Birkenau, op ongeveer drie kilometer afstand van Auschwitz I. Birkenau bestond uit een immens grote vlakte, ongeveer 175 hectaren, met honderden barakken en een spoorlijn in het midden. Bij de bouw kwamen duizenden gevangenen om het leven.

Het kamp Monowitz: Auschwitz III
Vanaf de tweede helft van 1942 werden kampgevangenen meer en meer ingezet in de bewapeningsindustrie. Op 7 km. van het basiskamp stond een fabriek van het Duitse chemieconcern IG-Farben, in 1941 gebouwd door gevangenen uit Auschwitz, bestemd voor de productie van synthetisch rubber. Daar werd het werkkamp Monowitz, ook Auschwitz III genoemd, gebouwd.


Het aantal slachtoffers
Een exact aantal dodelijke slachtoffers van Auschwitz-Birkenau is moeilijk vast te stellen omdat een onbekend aantal joden zonder enige vorm van registratie direct na aankomst werd vergast. De nazi's hebben vanaf de zomer 1944 bewust veel van de minutieus bijgehouden administratie vernietigd. Schattingen over cijfers lopen sterk uiteen. In recente publicaties wordt het aantal op ongeveer anderhalf miljoen geschat, waarvan het merendeel joden. Ongeveer 21.000 zigeuners werden vermoord.

In Auschwitz-Birkenau werden bijna 40.000 Nederlandse joden onmiddellijk na aankomst vergast.

Na de oorlog keerden van de meer dan 100.000 gedeporteerde Nederlandse joden slechts ongeveer 5000 mensen terug uit de concentratie- en vernietigingskampen.

Van de 245 uit Westerbork naar Auschwitz gedeporteerde zigeuners bleven er 55 in leven.